بازرسی بر مبنای ریسک (RBI) یک رویکرد و استراتژی پیش گیرانه ساختار یافته برای ارزیابی و مدیریت ریسک تجهیزات تحت فشار درحال بهره برداری و نیز در مرحله طراحی است. از این روش در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و تولید انرژی برای شناسایی تجهیزات با ریسک بالای از کار افتادن و ایجاد خطر جانی و سرمایه ای استفاده می شود. بر مبنای این رویکرد منابع بازرسی، نگهداری و تعمیرات، الویت بندی و انتخاب میشود.
دراین رویکرد، تکنیک های ارزیابی ریسک برای ارزیابی کمی و کیفی احتمال تخریب (Probability of Failure) و پیامدهای بالقوه تخریب (Consequence of Failure) برای تجهیزات به کار گرفته می شود و به اپراتورها کمک می کند تا تصمیمات آگاهانه ای در مورد تعمیر و نگهداری و جایگزینی تجهیزات بگیرند و ضمن بهینه سازی هزینه ها، ایمنی و قابلیت اطمینان را تضمین کنند.
شرکت بازرسی فنی ایرانیان خدمات مربوط به بازرسی بر مبنای ریسک را با استفاده از نرم افزار خود به نام AIMsofts ارایه می دهد.
AIMsofts یک مجموعه نرم افزاری مدیریت یکپارچگی دارائی ها (AIM) و RBI در سطح کلاس جهانی است که قابلیت ارزیابی ریسک بر اساس سه روش کمی(Quantitative) نیمه کمی (Semi-Quantitative) و کیفی (Qualitative) را دارد.
بازرسی بر مبنای ریسک می‌تواند در تمام صنایع مختلف مانند صنایع هیدروکربنی، شیمیائی، صنایع فولاد ، خودروسازی ، صنایع کشاورزی، صنایع داروئی و نظایر آن کاربرد داشته باشد لیکن به دلیل استاندارد شدن این فرایند از سوی موسسات تدوین و ترویج استاندارد، صاحبان صنایع نفت ، صنایع نفتی و شیمیائی تا کنون به این فن‌آوری تمایل بیشتری نشان داده اند.
مروری بر تاریخچه این سامانه نشان می‌دهد که در سال 2000، کمیسیون اروپا پروژه RIMAP را برای توسعه روش‌های بازرسی و نگهداری بر مبنای ریسک برای صنعت اروپا راه اندازی کرد. در سال 2006، اداره بهداشت و ایمنی بریتانیا گزارشی در مورد بهترین شیوه برای بازرسی بر مبنای ریسک به عنوان بخشی از مدیریت یکپارچگی کارخانه (Plant) منتشر کرد. تا پیش از تدوین سند API 580 و ترویج آن در سطح بین المللی ، موسسه نفت آمریکا (API)یک رویه (Recommended practice) و یک سند منبع پایه به نام API 581 را برای بازرسی مبتنی بر ریسک مربوط به پالایشگاه ها منتشر کرد.که به تدریج در سطح بین المللی رایج شد.
اطلاعات به دست آمده از این فرآیند برای شناسایی :
(الف) نوع آسیبی که ممکن است وجود داشته باشد،
(ب) جایی که چنین آسیبی ممکن است رخ دهد،
(ج) سرعتی که ممکن است چنین آسیبی در آن ایجاد شود، و
(د) جایی که خرابی ممکن است باعث ایجاد خطر شود مورد استفاده قرار می‌گیرد.
